Transitie 9 - Transitiemanagement

Afgelopen zondag, tijdens de transitie-workshop, werden we achtervolgd door transitieweer.

Met acht vrouwen liepen we door de uiterwaarden. De zon scheen, de lucht blauw. We zaten op een bankje en schreven .Ondertussen pakten zich in het westen dikke donkere wolken samen.

We liepen terug. Voor ons blauwe lucht, achter ons zwart. Daar tussen door vielen zonnestralen. Een regenboog. Die dreigende lucht volgde ons totdat we weer letterlijk hoog en droog in de schrijfzaal zaten.

Zeevaartschool
Een deelnemer zei: een transitie kondigt zich altijd aan. Schapenwolken krijgen windveren. De wind trekt aan of gaat liggen. Aan de horizon zie je de transitie al aankomen.

Tijdens de zeevaartschool heb ik hier lang op gestudeerd. Hoe deze hoge- en lagedrukgebieden overtrekken, wat de kenmerken zijn van warmte- en koufronten. Als stuurvrouw kijk je altijd naar de horizon en naar de lucht boven je. Kijk je altijd verder dan het nu. Want die blauwe lucht kan zo bewolkt zijn, een briesje kan zo omslaan in storm.

Verder dan nu
Transitie is dus enerzijds die grens in het nu, de regenboog, en tegelijkertijd is het een lange termijn visie. Herken je transitie door ver vooruit en regelmatig achteruit te kijken.

Een van de opdrachten die ik zondag tijdens de workshop gaf, was het schrijven vanuit de ogen van een transitioneel voorwerp. Een voorwerp dat al langere tijd op je schoorsteenmantel staat, in je bed ligt of om je vinger geschoven zit.

De opdracht was om met de ogen van dat object naar de transities in je eigen leven te kijken. Hoe heeft dit object jou zien veranderen?

Er kwamen prachtige verhalen uit voort. Als je met een enigszins afstandelijke blik naar je leven over een langere tijd kijkt, treden er verrassende dingen op de voorgrond.

Logboek
Het doet me denken aan het logboek dat wij aan boord altijd bijhielden. Elk uur schreven we op wat de luchtdruk, de snelheid, de koers, het weer en de toestand van de zee was. Dat lijkt soms onzinnig. Maar als je een langere tocht, zoals een oceaanoversteek, maakt, laat het transities zien, die je op de korte termijn niet kan herkennen. Doordat we elk uur een positie in de kaart zetten, zagen we hoe de stroom onze koers beïnvloedde. Door elk uur de wind en de luchtdruk te noteren, zagen we hoe luchtdrukgebieden bewogen over de oceaan. Plotselinge weer- en snelheidswisselingen begon ik zo in een groter kader te plaatsen.

Samenhang
Mijn eigen transities staan ook in een groter perspectief. Ze zijn afhankelijk van de seizoenen, van economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Mijn leven staat niet op zichzelf. Ik ben onderdeel van het universum. En ik kan samenwerken met dit universum. Ja, ik weet het, dat klinkt als een verschrikkelijke 'secret-waarheid.' Maar toch geloof ik er steeds meer in.

Transitie-management
Er bestaat zoiets als transitie-management. Rotmans, hoogleraar aan de universiteit van Maastricht, heeft er onderzoek naar gedaan. Hoe transities zich ontwikkelen en hoe je die kan sturen.

Dat is een precair gebied. Want een transitie ontstaat eigenlijk altijd van onderaf, vanuit initiatieven en ontwikkelingen binnen de maatschappij en economie en bijna nooit van bovenaf - zoals in een planeconomie.

Toch gelooft Rotmans dat je een transitie richting kan geven. Dit is moeilijk, want het gaat er om de juiste balans te vinden tussen sturen en loslaten.

Je bepaalt een koers maar die is breed - je wilt naar het oosten of een meer duurzame wereld. Maar je weet niet of de oplossing in het noord- of zuidoosten ligt. Je kan in Azië aankomen maar ook in Amerika.

Complex
Transities zijn complex en moeilijk te overzien. Ze voltrekken zich altijd op meerdere vlakken tegelijkertijd. Een maatschappij kan niet veranderen als de economie en politiek niet mee verandert. Als je van baan verandert, verandert er meer dan alleen je inkomen.

Dit soort complexe, structurele veranderingen zijn moeilijk te managen. Maar het helpt om duidelijk verslag te leggen. Om te zien hoe je luchtdruk verandert, wat de hoogte van je golven zijn en hoe de wind staat.

Observeren
Transitie is meteorologie. Het begint bij helder observeren. Bij vooruit kijken, bij over je schouder kijken, bij naar boven kijken.

Ik geloof dat als je regelmatig je leven observeert en beschrijft, in verhalen, in lijstjes, in gedichten, je beter in staat bent om je eigen transities te managen. Dat wat je ziet, dat wat je herkent, kan je sturen. Niet met strakke hand, maar met een knik in de schoot. Met je hand op de schoot en je blik op de horizon kan je soepel inspelen op windstoten en windstiltes.

Midwinter en oud en nieuw
En er is geen beter moment om vooruit en terug te kijken als de periode rondom oud en nieuw en midwinter. Het zijn als het ware vensters waardoor je patronen in je leven kan herkenen.
Maak lijstjes van dingen die je los wilt laten. Van wensen die je hebt. Van dingen die je echt nog wilt doen en dingen die je echt nooit meer wilt doen. Laat het universum weten welke koers je wilt nemen. Je stuurt. En daarna laat je los, want de uitkomst ligt niet in jouw handen. Dat is transitiemanagement.